خودروی متعارف چیست؟

نحوه محاسبه خسارت خودروهای لوکس در بیمه ثالث

اغلب ما به این موضوع فکر کرده‌ایم که در شرایط اقتصادی کنونی، اگر با خودروهای گران‌قیمتی مثل پورشه، بنز و بی.ام.و تصادف کنیم چه مقدار از خسارت توسط بیمه شخص ثالث ما پرداخت می‌شود؟ تصور این موضوع که ممکن است بعضی از قطعات این خودروها مثل چراغ، آیینه و یا گل‌گیر آنها از کل قیمت خودروی ما گران‌تر باشد، تصادف با آنها را ترسناک‌تر هم می‌کند. این سوال پیش می‌آید که آیا تعریفی برای خودروی متعارف در قانون بیمه شخص ثالث در نظر گرفته شده است؟ یا هر میزان خسارت که به این خودروها وارد شود به عهده‌ی راننده مقصر خواهد بود؟

جواب این است که در قانون جدید بیمه شخص ثالث و با تصویب قانون خودروی متعارف ، برای پرداخت خسارت مالی خودروهای گران‌قیمت معیار و شرایطی در نظر گرفته شده است که در ادامه به صورت کامل آن را شرح خواهیم داد.

خودروی متعارف چیست؟

شورای عالی بیمه در راستای اجرای ماده هفده قانون تأسیس بیمه مركزی ایران و بیمه‌گری، تعریف مشخصی از خودروی متعارف و نامتعارف برای تعیین دقیق خسارت در بیمه شخص ثالث ارائه نموده است؛ فرمول محاسبه خسارت برای خودروی متعارف و نامتعارف به شرح زیر است.

دستورالعمل نحوه محاسبه خسارت خودروهای لوکس در بیمه ثالث موضوع تبصره های ۳ و ۴ ماده ۸ قانون بیمه اجباری

ماده ۱دستورالعمل خودروی متعارف

تعاریف

قانون: قانون بیمه اجباری خسارات وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه مصوب سال ۱۳۹۵.

گران‌ترین خودروی متعارف : خودروی سواری است كه ارزش روز آن در زمان وقوع حادثه به تشخیص ارزیابان خسارت، كارشناسان ارزیابی خسارت شركت‌های بیمه و یا كارشناسان رسمی دادگستری، معادل پنجاه درصد (۵۰%) سقف تعهدات بدنی كه در ابتدای هر سال اعلام می شود باشد.

خودروی نامتعارف: خودروی سواری است كه ارزش روز آن در زمان وقوع حادثه به تشخیص ارزیابان خسارت، كارشناسان ارزیابی خسارت شركت‌های بیمه و یا كارشناسان رسمی دادگستری، بیشتر از پنجاه درصد (۵۰%) سقف تعهدات بدنی كه در ابتدای هرسال اعلام می‌شود باشد.

ماده ۲ دستورالعمل خودروی متعارف

بیمه‌گر وسیله نقلیه مسبب حادثه موظف است میزان تعهد مسبب حادثه را بر اساس فرمول زیر محاسبه و تا سقف تعهدات مالی بیمه‌نامه شخص ثالث (شامل تعهدات قانونی و مازاد مالی) نسبت به پرداخت خسارت خودرو نامتعارف زیان دیده اقدام نماید:

ماده ۳ دستورالعمل خودروی متعارف

ارزیابان خسارت موظفند مفاد این دستورالعمل در خصوص نحوه محاسبه میزان تعهد مسبب حادثه را رعایت نمایند.

ماده ۴ دستورالعمل خودروی متعارف

رعایت این دستورالعمل برای آن دسته از بیمه‌نامه‌هایی كه بعد از لازم‌الاجرا شدن قانون صادر شده و خسارت آن پرداخت نگردیده است، الزامی است.

افزایش تردد خودروهای لوکس و گران‌قیمت در خیابان‌های کشور در سال‌های اخیر علاوه بر اینکه نشانه‌هایی از شکاف طبقاتی در جامعه است ، باعث نگرانی و ترس رانندگان نیز شده است؛زیرا گاهی ارزش هر کدام از این خودروهای لوکس از سرمایه کل زندگی بسیاری از افراد جامعه بیشتر است و در صورت تصادف با چنین خودروهایی، جبران خسارت احتمالی بسیار سخت و حتی برای بعضی از افراد غیرممکن خواهد بود. این دغدغه باعث شد تا نمایندگان مجلس شورای اسلامی در قانون جدید بیمه شخص ثالث با هدف حمایت از افراد کم برخوردار جامعه،خودروها را به دو گروه خودروهای متعارف و غیرمتعارف تقسیم‌بندی کنند. تعريف خودروی متعارف و غير متعارف در تبصره 4 ماده 8 قانون بیمه شخص ثالث، آمده است:

«منظور از خودروی متعارف خودرویی است که قیمت آن کمتر از پنجاه‌درصد سقف تعهدات بدنی که در ابتدای هر سال مشخص می‌شود، باشد.»

به عبارت دیگر خودروهایی که ارزش آن‌ها بیشتر از پنجاه‌درصد سقف تعهدات بدنی (دیه ماه‌های حرام) باشد خودروی غیرمتعارف محسوب می‌شوند. با این تعریف هر خودرویی که ارزش آن در سال 1401 بیشتر از 400 میلیون تومان باشد غیرمتعارف محسوب خواهد شد.

در تبصره 3 ماده 8 قانون جدید بیمه شخص ثالث، سقف پرداخت خسارت مالی به خودروهای لوکس مشخص شده است. در این تبصره آمده است:
«خسارت مالی ناشی از حوادث رانندگی صرفاً تا میزان خسارت متناظر وارد به گران‌ترین خودروی متعارف از طریق بیمه شخص ثالث یا مقصر حادثه قابل جبران خواهد بود.»

به‌ عنوان مثال اگر یک پراید در تصادف با یک سواری بنز که چهارمیلیارد تومان ارزش دارد باعث از بین رفتن کامل بنز شود با فرض مقصر شناخته شدن پراید، حداکثر خسارتی که طبق قانون، مالک بنز از مقصر حادثه یعنی راننده پراید حتی در صورت مراجعه به دادگاه می‌تواند مطالبه کند 400 میلیون تومان خواهد بود و راننده پراید نسبت به الباقی خسارت هیچ تعهدی نخواهد داشت.

ماجرای فرمول محاسبه خسارت بيمه مرکزی که توسط ديوان عدالت ابطال شد

تقریباً بعد از یک سال از تصویب قانون بیمه شخص ثالث، دستورالعمل نحوه تعیین خسارت موضوع تبصره‌های 3 و 4 مادۀ 8 قانون بیمه اجباری از سوی شورای عالی بیمه تصویب و جهت اجرا به شرکت‌های بیمه ابلاغ شد. در ماده 2 این دستورالعمل، نحوه پرداخت خسارت به خودروهای غیرمتعارف به شرح زیر مشخص شده بود:

مادۀ 2: بیمه‌گر وسیله نقلیه مسبب حادثه موظف است میزان تعهد مسبب حادثه را بر اساس فرمول زیر محاسبه و تا سقف تعهدات مالی بیمه‌نامه شخص ثالث (شامل تعهدات قانونی و مازاد مالی) نسبت به پرداخت خسارت خودروی نامتعارف زیان‌دیده اقدام نماید.

بر اساس فرمول فوق، چنانچه پراید به‌ عنوان مقصر با سواری به ارزش چهار میلیارد تومان تصادف می‌کرد و با فرض اینکه مقدار خسارت وارده به چراغ عقب بنز ده میلیون تومان بود حداکثر خسارتی که راننده پراید یا بیمه شخص ثالث ایشان به مالک بنز پرداخت می‌کرد یک میلیون تومان ارزیابی میشد و جبران الباقی خسارت یعنی نه میلیون تومان به عهده مالک بنز بود.
این فرمول ناشی از تفسیر بیمه مرکزی از تبصره 3 و 4 ماده 8 قانون بیمه شخص ثالث بود؛ اما آقای پرویز فرج‌تبار با شکایت به دیوان عدالت اداری خواستار ابطال دستورالعمل بیمه مرکزی شد. ایشان در دادنامه خود نحوه نسبت‌گیری در فرمول فوق را مغایر مواد 328 تا 335 قانون مدنی و همچنین موادی از قانون بیمه و قانون شخص ثالث اعلام کردند و معتقد بودند خسارت های کمتر از نصف دیه باید به طور کامل پرداخت گردد . هیئت عمومی دیوان عدالت اداری پس از بررسی موضوع، در تاریخ 31/ 02/ 1398 حکم به ابطال بند 2 از مادۀ یک و مادۀ 2 دستورالعمل بیمه مرکزی از تاریخ تصویب را داد. در واقع در حکم دیوان عدالت اداری نحوه اجرای قانون خودروهای غیر متعارف و فرمول نسبت گیری مورد ایراد قرار گرفت نه خود قانون و پرداخت خسارت متناظر جایگزین روش فرمول نسبت گیری شد .

اصلاح و ابلاغ دستورالعمل جدید نحوه محاسبه و پرداخت خسارت خودروهای غیر متعارف

شورای عالی بیمه در جلسه مورخه 13/ 06/ 1398 دستورالعمل نحوه تعیین خسارت خودروهای غیرمتعارف را که قبلاً بخش‌هایی از آن از سوی دیوان عدالت اداری باطل شده بود پس از اصلاح، تصویب و به شرکت‌های بیمه ابلاغ کرد. با حذف فرمول نسبت‌گیری محاسبه و پرداخت خسارت خودروهای غیرمتعارف، در مصوبه جدید مقرر گردید که خسارت‌های خودروهای غیرمتعارف دیگر از طریق فرمول قبلی محاسبه نشود و صرفاً تا میزان خسارت متناظر وارده به گران‌ترین خودروی متعارف محاسبه و پرداخت گردد.به عنوان مثال در دستورالعمل جدید برای محاسبه خسارت وارده به بنز اشاره شده در مثال بالا به شرح زیر عمل میشود :

در زمان نگارش این متن قیمت دنا پلاس در بازار حدود 400 میلیون تومان است بنابراین می‌تواند شاخص و مبنای مناسبی برای گران‌ترین خودروی متعارف در سال 1401 باشد، بنابراین با فرض اینکه ارزش چراغ عقب دنا پلاس دو میلیون تومان باشد، مقدار خسارت قابل پرداخت به مالک بنز مثال فوق الذکر فقط دو میلیون تومان خواهد بود و الباقی خسارت از مالک پراید قابل مطالبه و وصول نخواهد بود.در واقع در دستورالعمل جدید دیگر از فرمول نسبت گیری استفاده نمیشود و فرض گرفته می شود که خسارتی مشابه به خودروی غیر متعارف به یک خودروی شاخص متعارف به عنوان مثال دنا پلاس وارد شده است ، در نتیجه با این فرض ارزش قطعات و دستمزد تعمیر و تعویض قطعات محاسبه میشود .

طبق تبصره 1 مادۀ 2 دستورالعمل جدید، در مواردی که قطعات انواع گران‌ترین خودروهای متعارف اختلاف قیمت داشته باشند، گران‌ترین آن‌ها ملاک عمل خواهد بود به عبارت دیگر چنانچه در مثال فوق ارزش چراغ عقب دنا پلاس در بازار بین یک تا دو میلیون تومان متغیر باشد، باید گران‌ترین چراغ یا همان دو میلیون تومان ملاک محاسبه قرار گیرد.
طبق تبصره 2 مادۀ 2 دستورالعمل جدید، در مواردی که خودروی نامتعارف یا لوکس دارای قطعاتی باشد که نمونه یا مشابه آن در خودروی متعارف وجود نداشته باشد، قیمت قطعه مشابه آن در گران‌ترین خودروی متعارف ملاک محاسبه ارزیابان خسارت قرار خواهد گرفت.

لایحه اصلاح ماده 8 قانون بیمه شخص ثالث توسط دولت تقدیم مجلس شد و در انتظار تصویب است

پس از اجرای قانون خودروهای غیر متعارف در بسیاری از پرونده های خسارت مالک خودروی غیرمتعارف در حالی خسارت خود را به طور کامل دریافت نمی کند که سقف تعهدات بیمه شخص ثالث مقصر به اندازه ای هست که خسارت وارده را به طور کامل جبران کند اما از آنجائیکه مسئولیت شرکت بیمه بیش از مسئولیت راننده مقصر حادثه نیست یا به عبارت دیگر شرکت بیمه صرفا متعهد جبران خسارت به میزان مسئولیت قانونی راننده مقصرحادثه است ونه بیشتر. بنابراین به درستی شرکت های بیمه صرفا طبق قانون به میزانی خسارت پرداخت می کنند که قانون بیمه شخص ثالث تعیین کرده است .
برای رفع این مشکل به پیشنهاد بیمه مرکزی در مردادماه سال 99 لایحه ای از سوی دولت به مجلس ارائه شده است و انتظار میرود در صورت تصویب در مجلس یکی از مواد چالش‌برانگیز قانون بیمه شخص ثالث اصلاح گردد در لایحه پیشنهادی دولت آمده است که چنانچه مقصر حادثه دارای بیمه شخص ثالث باشد شرکت بیمه مکلف است تا سقف تعهد مالی مندرج در بیمه‌نامه، خسارت مالی وارده به زیان‌دیده را بدون در نظر گرفتن قانون خودروی غیرمتعارف پرداخت کند. با تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی، مالکان خودروهای غیرمتعارف می‌توانند امیدوار باشند حداقل تا سقف بیمه شخص ثالث مقصر حادثه، خسارت وارده به آن‌ها بدون در نظر گرفتن قانون خودروهای غیرمتعارف جبران گردد. به‌طور خلاصه پس از تصویب لایحه دولت در مجلس شرایط به شرح زیر تغییر خواهد کرد:
1- حداکثر تعهد مقصر حادثه در خسارت‌های مالی همچنان نصف دیه خواهد بود. (این عدد در سال 1401 معادل 400 میلیون تومان است).
2- اگر مقصر حادثه، بیمه شخص ثالث نداشته باشد همچون گذشته قانون خودروهای غیرمتعارف اجرا خواهد شد.
3- اگر مقصر حادثه بیمه شخص ثالث داشته باشد، شرکت بیمه مکلف است بدون در نظر گرفتن قانون خودروهای غیرمتعارف حداکثر تا سقف تعهدات مالی مندرج در بیمه‌نامه،خسارت زیان‌دیده را جبران کند.

در اینجا ضرورت خرید بیمه بدنه برای خودروهای لوکس کاملا مشهود است.برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.

نکته خیلی مهم: در نظر داشته باشید با وجود پرداخت خسارت از طریق بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه، باز هم راننده خودروی بنز می‌تواند برای دریافت خسارت اُفت قیمت خودروی خود از راننده مقصر شکایت کند و مابه‌التفاوت اُفت قیمت را مطالبه کند.

برای اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.